แพทย์หญิงกนกพร สาคร
จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น โรงพยาบาลมนารมย์
ปัจจุบันสังคมไทยตื่นตัวปัญหาสุขภาพจิตมากขึ้น มีข้อมูลให้สามารถศึกษาและเข้าถึงบริการระบบสุขภาพจิตได้สะดวกกว่าเดิมมาก แต่บางครั้งการพูดคุยเรื่องจิตใจกับบุคคลใกล้ชิดยังมีความยากลำบาก มีเด็กและวัยรุ่นจำนวนหนึ่งที่รู้ตัวว่าตนเองมีปัญหาสุขภาพจิต แต่ไม่แน่ใจว่าควรคุยกับผู้ปกครองอย่างไรเพื่อให้ได้เข้าถึงการรักษา สามารถทำตามข้อแนะนำดังต่อไปนี้ได้
1. สำรวจตนเอง
ก่อนเริ่มคุยกับผู้ปกครอง อยากให้เด็กๆ ลองนั่งนิ่งๆ ให้เวลากับตนเอง แล้วตอบคำถามเหล่านี้ด้วยตนเอง เริ่มจาก
• เพราะอะไรเราถึงต้องการพบจิตแพทย์
• เพราะอะไรถึงต้องการไปพบจิตแพทย์ตอนนี้
• เราคาดหวังว่าการรักษาหรือการคุยกับจิตแพทย์ช่วยเราอย่างไร
ตัวอย่างบทสนทนา
“แม่คะ ช่วงหลังมานี้หนูมีปัญหาเรื่อง ____________ มันทำให้หนู ____ (ส่งผลให้ตัวเองเป็นอย่างไร) ____ หนูคิดว่าการไปพบจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยาจะช่วยให้หนู ____ (ดีขึ้นอย่างไร) ____ แม่พอจะช่วยหนูได้มั้ยคะ”
2. ซ้อมบทสนทนา
การเตรียมตัวก่อนไปคุย นอกจากเหตุผลด้านบน มีตัวอย่างคำถามที่ผู้ปกครองมักถามบ่อยๆ เมื่อเด็กเล่าปัญหาให้เขาฟัง เด็กๆ อาจเตรียมคำตอบไปก่อน เพื่อให้คาดการณ์หรือควบคุมสถานการณ์ได้ดีขึ้น เช่น
• เป็นมานานหรือยัง
• มีปัญหาอะไร เครียดเรื่องอะไร
• พ่อแม่มีส่วนทำให้เกิดหรือไม่
• เขาสามารถช่วยอะไรเราได้บ้าง
• ทำไมไม่ปรึกษาคนในครอบครัว เราอาจให้เหตุผลว่า การมีคนกลางช่วยคุย ช่วยให้เราและเขาสามารถสื่อสาร เปิดใจกับครอบครัวได้มากยิ่งขึ้น
สิ่งหนึ่งที่สำคัญมาก คือ หลีกเลี่ยงการกล่าวโทษหรือบอกว่าเป็นความผิดของพ่อแม่ ให้มุ่งไปที่ประเด็นของตัวเอง เช่น เราหวังว่าการคุยกับนักจิตวิทยาจะช่วยให้เราเข้าใจตนเองและจัดการตนเองได้ดีขึ้น หรือจิตแพทย์ช่วยเราได้อย่างไรบ้าง มากกว่าบอกว่าอยากให้แพทย์ปรับมุมมองพ่อแม่เพื่อให้ไม่เกิดการขัดแย้ง
3. หาข้อมูลเพิ่มเติม
หาข้อมูลที่เกี่ยวข้อง เช่น อาการของโรคที่เราเป็น รวมทั้งวิธีการรักษา จากแหล่งอ้างอิงที่เชื่อถือได้ เพื่อประกอบการพูดคุย ช่วยให้พ่อแม่เข้าใจได้ดีขึ้น
4. ได้เวลาลงสนาม
เลือกคุยในช่วงเวลาที่แต่ละคนไม่วุ่นวาย เป็นสถานที่สงบและเป็นส่วนตัว พูดคุยด้วยท่าทีสงบและเป็นเหตุเป็นผล หลีกเลี่ยงการโต้เถียงด้วยอารมณ์ ถ้าคุยไปแล้ว เริ่มรู้สึกว่าเกิดข้อขัดแย้งหรืออารมณ์มากเกินไปอาจหยุดคุยกันก่อนได้
5. อย่าลืมนึกถึงโรงพยาบาลตามสิทธิ์การรักษา
สุดท้ายแล้วถึงแม้เราได้พยายามเตรียมตัวซักซ้อมมาอย่างดี บางครอบครัวผู้ปกครองก็อาจยังไม่สนับสนุนในการมาพบจิตแพทย์ ปัจจุบันเด็กและวัยรุ่นสามารถไปเข้ารับคำปรึกษาเบื้องต้นกับจิตแพทย์ที่โรงพยาบาลตามสิทธิ์การรักษาของเราได้ด้วยตนเอง