วาทมอน แก้วสมสอน
พยาบาลวิชาชีพ โรงพยาบาลมนารมย์
คุณเคยรู้สึกอยู่ลึกๆ หรือไม่ว่า “ตัวเองเก่งไม่จริง?” เชื่อว่าใครบางคนอาจมีความรู้สึกแบบนี้อยู่บ้าง ตัวเองเก่งไม่จริง สิ่งที่ทำสำเร็จก็เพราะโชคช่วย สอบได้คะแนนดี อาจเป็นเพราะฟลุ๊ค! อ่านหนังสือมาตรงมากกว่า เราไม่ได้เก่งหรือมีความรู้ในเรื่องนั้นขนาดนั้น
ในสังคมยุคก่อน เรามักพบว่า Imposter Syndrome เกิดในผู้หญิงเป็นหลัก ซึ่งก็พอเข้าใจได้ เพราะว่าในอดีตทั้งเรื่องของโอกาส เรื่องของหน้าที่การงาน ผู้หญิงยังไม่ค่อยได้รับหน้าที่ตรงนั้นเท่าไหร่ เวลาที่พวกเธอทำอะไรสำเร็จหรือทำอะไรที่ยิ่งใหญ่ได้ เธอก็ยังรู้สึกลึกๆ ว่า เธอไม่ได้เก่งขนาดนั้น อาจเป็นเพราะโชคช่วยหรือมีคนอื่นช่วยมากกว่า
สิ่งหนึ่งสำคัญที่ทำให้เราเกิดอาการแบบนี้ คือ โดยปกติของมนุษย์แล้ว เราไม่สามารถรับรู้ความตั้งใจหรือการทำงานหนักของคนอื่นสักเท่าไหร่ มันเลยทำให้เรารู้สึกว่าเขาทำงานแป๊บเดียวเพื่อให้งานหนึ่งสำเร็จ แต่เรากลับทำงานนานมากเพื่อให้งานหนึ่งสำเร็จจนเรารู้สึกถ่อมตนเองว่าเราอาจไม่ได้เก่งขนาดนั้น
หลายคนรู้สึกว่า “ตัวเองไม่เก่ง” อยู่บ่อยๆ หมดความมั่นใจในตัวเอง จนไม่กล้าตั้งคำถาม ไม่กล้าทำอะไรใหม่ๆ ไม่กล้าแสดงความเห็น ส่งผลต่อการเจริญก้าวหน้าในชีวิต ทำให้อะไรบางอย่างของเราไม่เติบโต ไม่พัฒนา และถ้าจะถามว่าความรู้สึกพวกนี้มันเกิดขึ้นกับใครบ้าง ขออธิบายดังนี้ครับ
Imposter Syndrome เกิดขึ้นได้ทั้งกับบุคคลที่ประสบผลสำเร็จและยังไม่ประสบผลสำเร็จ ให้ลองสังเกตระยะก่อนที่จะเกิดความคาดหวังเกี่ยวกับความสำเร็จในระดับที่ต่ำ ว่าคาดหวังมากน้อยแค่ไหน ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับมาตรฐานที่เขาเหล่านั้นตั้งไว้ตามความเป็นจริงที่จะเกิดขึ้นได้ สามารถแยกออกได้เป็น 7 กลุ่ม ดังนี้
1. กลุ่มรักความสมบูรณ์แบบ เพอร์เฟคชั่นนิสต์ (Perfectionist) กลุ่มคนที่ชื่นชอบหรือเสพติดความสมบูรณ์แบบ แน่นอนครับว่าทุกสิ่งทุกอย่างบนโลกมักเกิดมาพร้อมกับความไม่สมบูรณ์แบบ แต่เมื่อไม่เป็นดังที่คนกลุ่มนี้คิด หรือหวัง คนกลุ่มนี้ก็จะกลับมาโทษตัวเองว่าเก่งจริงหรือเปล่า
2. กลุ่มคนบ้างาน เป็นกลุ่มที่ทำงานหนัก ทำงานหามรุ่งหามค่ำ ทำงานล่วงเวลา เป็นคนที่คิดว่างานที่ทำจะต้องทำได้ดีกว่านี้ ยกระดับมาตรฐานของตนเองให้สูงขึ้น เพื่อจะให้ชีวิตมีผลลัพธ์ที่ดีขึ้น พอตัวเองว่างจะทำให้คิดว่าตนเองไม่เหมาะสม เลยมองว่าสิ่งที่ทำยังดีไม่พอ
3. กลุ่มอัจฉริยะโดยธรรมชาติ คนกลุ่มนี้มักทำอะไรสำเร็จตั้งแต่แรกๆ จนเกิดความเคยชิน อะไรที่ไม่ถนัด หรือทำอะไรไม่สำเร็จในช่วงแรกๆเขาจะเริ่มรู้สึกว่าตัวเองเก่งไม่จริง
4. กลุ่มวันแมนโชว์ คนกลุ่มนี้มักลุยเดียว ทำทุกอย่างด้วยตัวเอง จัดการทุกอย่างสำเร็จ แต่โลกเราก็มีอะไรบางอย่างที่ไม่สามารถจัดการได้คนเดียว และเมื่อทำไม่ได้ก็จะคิดว่าตัวเองไม่เก่ง แต่จริงๆ แล้ว แต่ละคนย่อมมีความถนัดที่ต่างกัน
5. กลุ่มผู้เชี่ยวชาญ คนที่เก่งในบางเรื่อง หรือถูกยกย่องในบางเรื่องบ่อยๆ คนกลุ่มนี้จะเริ่มรู้สึกและกดดันตัวเองแล้วว่าสิ่งที่คนอื่นชื่นชม หรือยกย่อง อาจจะไม่ใช่เรื่องจริง อาจจะเป็นเพราะหลอกเขาอยู่ก็ได้
6. กลุ่มขาดความมั่นใจ กลัวความผิดพลาด เป็นคนที่มักจะวิตกกังวลกับสิ่งที่กำลังเผชิญ และกลัวว่าตัวเองจะทำไม่ได้ ทั้งๆ ที่เตรียมพร้อมอยู่ตลอดเวลา
7. กลุ่มชอบอยู่ใน Comfort Zone กลัวการเจอสิ่งใหม่ เมื่อทำงานประจำจนชิน จึงกลัวที่จะต้องเปลี่ยนไปทำงานอย่างอื่น แต่ที่จริงแล้วมันคือโอกาสในการก้าวหน้า
สำหรับใครที่รู้สึกว่าตัวเองอยู่ใน 7 กลุ่มที่กล่าวมา เพื่อไม่ให้เกิดผลเสียตามมา เวลาที่คนชมอะไร หรือยกย่องอะไรก็ควรที่เก็บเอาไว้ในใจ ถึงแม้ว่าเราทุกคนจะไม่ได้เกิดมาสมบูรณ์แบบ แต่เราก็ต้องยอมรับและมั่นใจในตัวเองบ้าง ว่าบางครั้งบางคราว เราอาจเก่งในเรื่องนี้จริงๆ เราอาจถนัดเรื่องนั้นจริงๆ หรือเราควรได้รับคำชื่นชมจริงๆ ซึ่งทำให้เรากลายเป็นคนใหม่และพัฒนาสู่สิ่งต่างๆ ได้มากขึ้น เพราะว่าจริงๆ แล้ว ทุกความสำเร็จอาจไม่ได้เกิดขึ้นจากความสามารถ 100 เปอร์เซ็นต์ เพราะชีวิตคือ ส่วนผสมของความพยายาม ความสามารถ จังหวะ หรือแม้แต่โชคชะตา สิ่งไหนที่ต้องจำเป็นต้องพัฒนาก็ต้องพัฒนาต่อไป ส่วนจังหวะและโชคชะตาจะพัดพาเราไปอยู่จุดไหน ก็ต้องเรียนรู้ที่จะอยู่กับมัน
อ้างอิง
1. หนังสือ Imposter syndrome ทำมากแค่ไหนก็รู้สึกเก่งไม่พอ โดย Dr.sandi mann (สนพ. HEARTWORK)
2. บทความบน blockdit เรื่อง: เอาชนะ ‘Imposter Syndrome’ กับแนวคิดที่จะทำให้เรากลับมามองเห็นคุณค่าในตัวเอง โดย นรพันธ์ ทองเชื่อม
3. บทความบนเว็บไซต์ เรื่อง กลัวถูกจับได้ว่าตัวเองไม่เก่ง รู้จัก Impostor Syndrome ยิ่งสำเร็จยิ่งมีโอกาสเป็น? โดย รวิศ หาญอุตสาหะ https://thestandard.co/impostor-syndrome/ สืบค้นเมื่อ 17.01.2021
4. บทความบนเว็บไซต์ เรื่อง กลัวถูกจับได้ว่าตัวเองไม่เก่ง รู้จัก Impostor Syndrome TerraBKK.com - https://www.terrabkk.com/articles/193547 สืบค้นเมื่อ 17.01.2021
5. บทความบนเว็บไซต์ เรื่อง 10 STEPS YOU CAN USE TO OVERCOME IMPOSTOR SYNDROME https://impostorsyndrome.com/10-steps-overcome-impostor/ สืบค้นเมื่อ 17.01.2021
6. Podcast ทำไมฉันไม่เคยเก่งพอ: Imposter Syndrome / Have a nice day! EP75 โดย นิ้วกลม สราวุธ เฮ้งสวัสดิ์