ดร.อภันตรี สาขากร
นักจิตวิทยาคลินิก โรงพยาบาลมนารมย์
การเห็นคุณค่าในตนเอง หมายถึง การรับรู้ว่าตนเองมีคุณค่า มีศักยภาพและภูมิใจในตนเอง ผู้ที่ตระหนักรู้คุณค่าในตนเองจะมีแนวคิดและวิธีการดำเนินชีวิตที่สอดคล้องเหมาะสม รักตัวเองเป็น กล้าที่จะเผชิญหน้ากับความท้าทายใหม่ๆ ยอมรับความแตกต่างระหว่างบุคคล รับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น มีความสามารถในการปรับตัวได้ดี รวมทั้ง มองโลกในแง่ดีและมีเหตุผล ส่วนผู้ที่มีความรู้สึกเห็นคุณค่าในตัวเองต่ำจะมีทัศนคติเชิงลบต่อตนเองและผู้อื่น ขาดความมั่นใจ กลัวความผิดพลาด รู้สึกว่าตัวเองไม่ดี เป็นภาระต่อผู้อื่น ไร้ค่า ไม่เป็นที่รัก และมีพฤติกรรมชอบเปรียบเทียบตัวเองกับผู้อื่น เป็นต้น
วิธีการเสริมสร้างความรู้สึกเห็นคุณค่าในตนเองมี 5 วิธี ดังนี้
1. ตระหนักรู้คุณลักษณะที่ดีของตนเอง มนุษย์ทุกคนมีข้อดีและคุณลักษณะที่ดี ลองเลือกข้อความที่ตรงกับตนเอง กี่ข้อก็ได้ และยอมรับข้อดีนั้น ๆ
2. เห็นคุณค่าในสิ่งที่มี บ่อยครั้งคนเราจะเห็นคุณค่าของสิ่งใดก็ต่อเมื่อกำลังจะสูญเสียสิ่งนั้นไปหรือสูญเสียไปแล้ว สิ่งที่มีคุณค่าในชีวิตมีอะไรบ้าง เช่น สุขภาพดี ร่างกายแข็งแรง กินได้ นอนหลับ เป็นต้น คนเราไม่ค่อยเห็นคุณค่าของสุขภาพ ลองคิดเล่น ๆ ไม่ต้องถึงขั้นเป็นมะเร็ง แค่ปวดหัวไมเกรน หรือติดเชื้อโควิดก็กลุ้มใจแล้ว ถึงตอนนั้นอะไรก็ไม่สุขใจเท่ากับได้สุขภาพที่ดีคืนมา หากเราหันมาเห็นคุณค่าของสิ่งที่เรามีอยู่ ไม่ว่าจะเป็นสุขภาพร่างกาย สุขภาพจิต หรือแม้กระทั้งความรัก ความปรารถนาดี มิตรภาพที่ได้รับจากบุคคลที่แวดล้อม ชีวิตเราจะมีความสุขมากขึ้นเพราะที่จริงเรามีสิ่งทรงคุณค่ามากมายอยู่แล้ว
3. เมตตาตนเอง ทุกคนต่างมีทั้งข้อดีและข้อเสีย ความสมบูรณ์แบบไม่ได้มีอยู่จริง ผู้ที่สมบูรณ์แบบทุกเรื่องไม่มี แทนที่จะมาเปรียบเทียบ ตำหนิ ดุด่า ลดคุณค่าตนเอง จะดีกว่าหรือไม่หากเราหันมาให้กำลังใจและเมตตาตัวเอง “ขอให้เรามีความสุข ขอให้เราได้ใช้ศักยภาพที่มีให้เกิดประโยชน์สูงสุด ขอให้เรามีสติ” สิ่งประเสริฐสุดอย่างหนึ่งที่เราสามารถทำได้เองก็คือ การมอบความเป็นมิตรให้แก่ตนเอง
4. ตั้งเป้าหมายในชีวิต ซึ่งเป้าหมายเล็กๆ ในชีวิตที่ควรมี ได้แก่
• รักษาสุขภาพ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เลือกกินอาหารที่มีประโยชน์ ลดกาแฟและของหวาน นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ เลิกสูบบุหรี่
• ดูแลจิตใจ เติมความสุขให้ตัวเอง ชื่นชมยินดีกับเรื่องเล็กน้อยรอบตัว ปล่อยวางเรื่องที่ทำให้ไม่สบายใจ อยู่กับปัจจุบันอย่างมีสติ พูดคุยกับคนที่มองโลกในแง่ดี
• วางแผนการเงิน มีเป้าหมายที่ชัดเจนในการใช้จ่ายอย่างเหมาะสมและรู้จักเก็บออม
• พัฒนาตนเอง ชีวิต คือ การเรียนรู้ ลองทำกิจกรรมใหม่ๆ เช่น เรียนภาษา ปลูกต้นไม้ ท่องเที่ยว เรียนร้องเพลง ทำกิจกรรมที่น่าสนใจร่วมกับคนอื่น เป็นต้น การเรียนรู้ทักษะใหม่ๆ ช่วยส่งเสริมความรู้สึกมีคุณค่าและเสริมสร้างความมั่นใจอีกด้วย
5. ให้เวลากับครอบครัวและคนที่มีความจริงใจกับเรามากขึ้น แทนที่จะทุ่มเทเวลาทั้งหมดเพื่อให้ได้มาซึ่งการยอมรับนับถือจากบุคคลอื่น ขอให้รักตัวเองและให้เวลากับคนที่พร้อมจะให้กำลังใจเรา
การเห็นคุณค่าในตนเองเป็นสิ่งที่พัฒนาได้ ขอเพียงปรับความเชื่อที่มีต่อตนเอง ตั้งเป้าหมายให้ชัดเจนและลงมือทำอย่างต่อเนื่อง