ทิวัตถ์ อำนวยปรีชากุล
นักจิตวิทยาคลินิก โรงพยาบาลมนารมย์
แบบทดสอบจิตวิทยาคืออะไร
แบบทดสอบทางจิตวิทยาคลินิก คือ อุปกรณ์หรือเครื่องมือเฉพาะทางจิตวิทยาคลินิกที่นำมาใช้วัดหรือประเมินบุคคลโดยนักจิตวิทยาคลินิก ผลที่ได้นำไปช่วยในการตรวจวินิจฉัยและวางแผนการรักษาร่วมกับสหวิชาชีพอื่นๆ โดยในการทดสอบแต่ละครั้งอาจใช้แบบทดสอบเพียงแบบทดสอบเดียวหรือหลายแบบทดสอบร่วมกัน ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของการทำในแต่ละครั้ง จึงมีระยะเวลาในการทำแบบทดสอบที่แตกต่างกันไป
แบบทดสอบจิตวิทยา มีอะไรบ้าง?
โรงพยาบาลมนารมย์ แบ่งแบบทดสอบจิตวิทยาออกเป็น 5 ประเภท ได้แก่
1. แบบทดสอบวัดระดับเชาวน์ปัญญา (Intelligence tests)
แบบทดสอบที่ใช้วัดระดับเชาวน์ปัญญา หรือ Intelligence quotient หรือที่เรารู้จักกันว่า IQ ซึ่งความสามารถทางเชาวน์ปัญญามีความเกี่ยวข้องกับความสำเร็จ การปรับตัว และการแก้ปัญหาของแต่ละบุคคล ซึ่งมาจากความรู้หรือความสามารถที่มีอยู่ของแต่ละบุคคล โดยระดับเชาวน์ปัญญาสามารถแบ่งออกได้หลากหลายทักษะด้วยกัน ไม่ใช่มีเพียงแค่ด้านของความจำหรือเรื่องของสมาธิอย่างเดียว เช่น มิติสัมพันธ์หรือการกะระยะหรือ การมองตำแหน่งในแผนที่ การใช้ภาษา การคิดเชื่อมโยงเหตุผล ซึ่งแต่ละบุคคลก็มีความถนัดแต่ละด้านแตกต่างกันไป รวมถึงเกณฑ์ในการตรวจวินิจฉัยของจิตแพทย์ก็ต้องใช้ผลของระดับเชาวน์ปัญญานี้ด้วยเพื่อวางแผนการรักษา เนื่องจากอาการแต่ละแบบอาจมีผลต่อระดับเชาวน์ปัญญาที่แตกต่างกันออกไป
2. แบบทดสอบวัดบุคลิกภาพ (Personality tests)
แบบทดสอบที่ใช้วัดบุคลิกภาพ คุณลักษณะเฉพาะของบุคคล ไม่ว่าจะเป็นความคิด อารมณ์ ทัศนคติ การมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น รวมถึงพฤติกรรมการตอบสนองต่อเหตุการณ์ต่างๆ ของแต่ละบุคคลว่ามีความเหมาะสมหรือว่าเป็นอย่างไรบ้าง นอกจากนี้ยังสามารถนำมาใช้ประเมินเพื่อพิจารณาความเหมาะสมด้านอื่น ๆ ได้อีก เช่น การรับสมัครงาน การรับเลี้ยงบุตรบุญธรรม เป็นต้น
3. แบบทดสอบประเมินการทำงานของระบบประสาท (Neurological tests)
แบบทดสอบที่ประเมินการทำงานของสมองเป็นหลัก เช่น ความจำ ความคิดสร้างสรรค์ การวางแผน เป็นต้น เพื่อนำไปดูแนวโน้มความผิดปกติต่างๆ ของสมองในเบื้องต้น ร่วมกับการทำ Magnetic Resonance Imaging หรือ MRI ก่อนวางแผนการรักษาในขั้นต่อไป หรือตรวจประเมินด้วยวิธีการอื่นๆ เพิ่มเติม
4. แบบทดสอบประเมินพัฒนาการ (Developmental tests)
แบบทดสอบที่ใช้ประเมินพัฒนาการและวุฒิภาวะต่างๆ ว่าเหมาะสมและเป็นไปตามวัยหรือไม่ ซึ่งใช้ในเด็กเป็นส่วนมาก โดยแบบทดสอบนี้เป็นเพียงการวัดหรือกระตุ้นสิ่งที่เด็กควรทำได้ตามช่วงวัย ไม่ใช่การวัดความฉลาด หรือดูแนวโน้มความสำเร็จของเด็กได้
5. แบบทดสอบประเมินความสนใจในอาชีพ (Vocational readiness test)
แบบประเมินความสนใจในอาชีพจากความสนใจหรือทักษะที่มีในกิจกรรมต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับอาชีพแต่ละด้าน แต่ไม่ใช่การประเมินความถนัดในอาชีพ ผลการทดสอบนำมาใช้ในการวางแผนร่วมกับผู้รับการทดสอบให้เข้าใจ มองเห็นทิศทางในการตัดสินใจเลือกอาชีพที่ชัดเจนมากขึ้น
6. แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษา (Achievement tests)
แบบทดสอบที่ใช้วัดระดับทักษะพื้นฐานในการศึกษาระดับชั้นประถมศึกษา ได้แก่ การสะกดคำ การอ่าน และการคำนวนของบุคคลว่าเหมาะสมกับระดับชั้นที่เรียนหรือไม่
เตรียมตัวอย่างไรก่อนทำการทดสอบ
ควรนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ รับประทานอาหาร ดื่มน้ำให้เรียบร้อย และทำจิตใจให้สบายก่อนการทดสอบ